گلوتن یک پروتئین است. منابع عمده گلوتن گندم، جو و چاودار می باشد. از میان غلات گلوتندار، گندم بیشتر از سایرین مصرف میشود.
تیم تحقیقاتی شرکت سانیار در این مقاله سعی در ارائه کاربردهای گلوتن گندم کرده است.
گلوتن در مواد زیر یافت می شود
-گندم
-گندم آلمانی
-چاودار
-جو
-نان
-ماکارونی
-رنگ خوراکی
-غلات و حبوبات
-سس ها
-کیکها، بیسکوییتها و شیرینیجات
گلوتن به مواد غذایی کمک میکند تا شکل خود را حفظ کرده و به عنوان یک ماده چسبنده، اجزاء مواد غذایی را در کنار هم نگه داشته و حفظ میکند. کلمه گلوتن ریشه لاتین دارد «گلوتن» به معنای «چسب» میباشد. وقتی آرد با آب مخلوط میشود، پروتئینهای گلوتن شبکهای چسبناک تشکیل میدهند که از نظر استحکام شبیه چسب است.
گلوتن از دو جزء گلوتنین (محلول در باز ضعیف) و گلیادین (محلول در الکل نسبتاقوی) تشکیل یافته است که گلوتنین عامل چسبندگی خمیر و گلیادین عامل الاستیسیته (کشش) خمیر میباشد، برای جداسازی گلوتن از نشاسته از دستگاه گلوتن شوی گلوتامیک استفاده میشود و جداسازی گلوتنین و گلیادین با سانتریفیوژ گلوتن در دورهای بالا انجام میشود. خمیر خوب خمیری است که دارای مقادیر متناسبی از هر دو جزء باشد.
این میزان گلوتن است که مرغوبیت گندم را تعیین مینماید. تهیهی نان از گندمهای قرمز سخت بهاره و پاییزه به دلیل دارا بودن گلوتن بیشتر با ارزشتر میباشد. خمیر حاصل از این آرد که از لحاظ گلوتن غنی است، حالت کشداری میگیرد که میتواند گازهای ناشی از تخمیر را بیشتر در خود نگه دارد. پس خمیر بهتر ورآمده و حجمش بیشتر میگردد.
دو فاکتور اصلی درکیفیت پخت نان
-کیفیت گلوتن
-کمیت گلوتن افزایش حجم نان موثر است.گندم هایی که دارای مقدار بیشتری گلوتن هستند، از لحاظ نانوایی نیز کیفیت مطلوب تری دارند.
عملکرد گلوتن
– پیوستگی مواد کمپوتی و یخ زده را بهبود میدهد
– بهبودی طعم نان
– غنی شدن میزان پروتئین آرد
– رنگ نان را بهتر میکند
– لطیف شدن نان
کاربردهای گلوتن
– تهیه نان
– شیرینی
-غنی سازی آرد ماکارونی
– غذای کودک
– نانهای حجیم و بهبود دهنده ها
-تولید فراورده های گوشتی مانند ( سوسیس و کالباس )
-خوراک دام
-در تهیه آمینو اسیدها و آدامس به عنوان مواد فعال عمل می کند.
– مواد پاک کننده بکار می رود .
– صنایع چسب و کارتن سازی .
-مواد دارویی ، باند و یا پارچه های تنظیف به کارمی رود .
– نوشابه و شربت ها به صورت ماده خام با تغییراتی مورد استفاده قرار می گیرد .
– خمیر پیتزا جهت ایجاد حجم مناسب و تخلخل بیشتر بافت بکار می رود.
– غذاهای مایع نقش پیوندی و تعذیه ای دارد و همچنین به عنوان چاشنی مفید از آن استفاده میگردد.
-به عنوان تثبیتکننده در ساخت بستنی و سس کچاپ استفاده مینمایند.
– تهیه آبجو و سس سویا نیز استفاده میگردد.
کاربردهای غذایی:
کاربردهای عمده گلوتن گندم از قدیم تا کنون مربوط به صنایع غذایی شامل آرد، نان، پروتئین و غیره میباشد. در محصولات گندم، از این ماده به عنوان تقویت کننده در آردهای حاوی پروتئین کم استفاده میشود. با اضافه کردن این ماده، کیفیت آرد بهبود یافته و میزان پروتئین آن افزایش مییابد.
در برخی محصولات چه به دلیل محتوای پروتئین کم و چه کیفیت پخت آرد، اضافه کردن گلوتن غیرقابل صرف نظر است. همچنین نانوایان با خرید گلوتن، از انبارکردن آردهای با پروتئین بالا و امکان فاسد شدن آن جلوگیری میکنند. خواص ویسکوالاستیک گلوتن گندم، باعث بهبود خواص کششی خمیر شده و با بهبود خواص ساختار آن، باعث حجمدهی میشود.
به علاوه، با قابلیت جذب آب، موجب افزایش نرمی و ماندگاری محصولات و افزایش بازدهی واحدهای تولیدی نان و شیرینی میشود. ویزگی مهم گلوتن، توانایی آن در اتصال به ساختارهای چربی میباشد که پایداری آن همراه استفاده با محصولات گوشتی را نشان میدهد. همچنین استفاده از گلوتن در انواع گوشت، باعث ایجاد بافت نرم و کاهش اتلاف عصاره آنها میشود.
کاربردهای غیرخوراکی
به دلیل خواص الاستیک و چسبنده گلوتن که به آن قابلیت ارتجاعی در مقابله با حرارت میدهند، میتوان در تولید مواد چسبنده به طور طبیعی استفاده نمود. توانایی چسبندگی این ماده به فلزهای سنگین، واحدهای بازیافت کاغذ از گلوتن به عنوان عامل جداسازی جوهر استفاده میکنند. امروزه از گلوتن در تولید فیلمهای طبیعی به منظور محافظت از مواد غذایی استفاده شده که باعث ایجاد مانع از انتقال جرم آنها به محیط آزاد میشود. همچنین از گلوتن به عنوان یک ماده زیست تخریب پذیر به منظور تولید بایوپلیمرها نیز به کار گرفته شده است. در صنایع آرایشی و بهداشتی، از گلوتن در تولید محصولات محافظت و مرطوب سازی پوست استفاده میشود. به علاوه، به دلیل ویژگی ذاتی چسبنده بودن گلوتن، از آن در تولید باند پزشکی و نوارچسب به کار گرفته میشود.